9 Shkurt 2024

Kur admironi një pikturë të Leonardo da Vinçit , veçanërisht kur ajo përshkruan një grua, misteri ndizet menjëherë . Dhe shumë pyetje rrinë pezull rreth pikturës “Princesha e bukur” , duke filluar nga atësia e veprës.

A është vërtet “Princesha e bukur” e Leonardo da Vinçit?

Subjekti, që daton rreth vitit 1495, u pikturua në pergamenë duke përdorur shkumës, laps, bojë dhe plumb të bardhë, një substancë ngjyruese e bardhë. Vajza portretizohet në profil dhe vështrimi i saj i zhytur, i pavëmendshëm ndaj asaj që ka për’rreth, zbulon ndjenja trishtimi dhe melankolie.

Ai i vesh një mantel të artë me mëngë të kuqe të quajtur camora – i njohur ende si gamurra – tipik i periudhës së Rilindjes. Sipër vajza ka veshur një fustan jeshil të pasuruar me ornamente të rafinuara. Flokët e saj të çelur janë mbledhur në një gërshetë katalanase, coazzone, të mbajtur në vend nga një kapak i artë. Çdo detaj i fytyrës, rrobave dhe flokëve është i përcaktuar mirë.

Vëmendja ndaj kësaj pikture filloi të rritet në vitin 1998, kur ajo u hodh në ankand dhe u ble nga koleksionisti kanadez Peter Silverman. Vepra u hodh në treg nga studiuesja skandinave e artit, Jeanne Marchig , e veja e piktorit të Triestes, Giannino Marchig. Deri atëherë fotografia klasifikohet si produkt i shkollës gjermane të shekullit të 19-të. dhe e realizuar nga një artist anonim.

Ishte viti 2008 kur Martin Kemp, një profesor në Universitetin e Oksfordit dhe një nga studiuesit kryesorë të Leonardo da Vinçit, pohoi se “Bella princesha” është nga Leonardo da Vinci, që daton në shekullin e pesëmbëdhjetë dhe është krijuar gjatë shekullit të parë, kohë kur artisti qëndroni në Milano.

Martin Kemp, i mbështetur nga shkencëtarët francezë Jean Penicaut dhe Pascal Cotte, digjitalizoi dhe analizoi punën. Kështu ai arriti në përfundimin se pergamena mund të gjurmohet në një periudhë kohore midis 1400 dhe 1600, por mbi të gjitha ai njohu atë të Leonardo da Vinçit, në gjurmët e dorës.

Mjeshtri i kombinonte ngjyrat me majat e gishtave për të marrë një efekt të butë, prandaj hipoteza e gjurmës do të ishte e besueshme. Për më tepër, Kemp e krahasoi atë me atë të gjetur në “San Girolamo” të Leonardo da Vinçit, të konservuar në Galerinë e Arteve të Vatikanit, dhe ato duket se janë mjaft të përputhshme. “Bella princess” është krahasuar edhe me veprat e pranishme në Muzeun Ideal të qytetit të Vinçit dhe ngjashmëria është mjaft e madhe.

Për disa studiues, pergamena nuk ishte një mbështetje e përdorur gjerësisht nga Leonardo në pikturat e tij, por një dëshmi nga e kaluara vjen për të sqaruar këtë pikë. Në kujtimet e tij, artisti dhe arkitekti francez Jean Perréal shkroi se ai ishte në Milano pikërisht në kohën kur Leonardo jetonte atje dhe se e takoi për të treguar sekretet e tij në përdorimin e shkumësit në pergamenë.

Një kthesë e re mbërrin në vitin 2015. “Princesha e bukur” thuhet se është vepër e falsifikatorit të aftë Shaun Greenhalgh, i famshëm për falsifikimin e veprave të shumta të artit, duke përfshirë relieve që datojnë nga periudha asiriane apo edhe skulptura nga Paul Gauguin .

“Unë mora një rrotull nga 1587 dhe e vizatova duke e rrotulluar 90 gradë për të imituar artin e majtë të Leonardo da Vinçit” – Shaun Greenhalgh

Përveç kësaj, falsifikuesi në një nga autobiografitë e tij do të kishte shtuar se ai e kishte marrë bojën duke zier lëngun e një peme akacie me atë të një lisi dhe se kishte portretizuar një koleg pune, një arkëtar anglez. Veprimtaria piktoreske do të kishte ndodhur në vitin 1978, periudhë në të cilën mashtruesi punonte në një supermarket.

Për Martin Kemp kjo hipotezë është absurde, duke mos nënvlerësuar aftësinë falsifikuese të Greenhalgh – aq shumë sa Muzeu Victoria dhe Albert në Londër i ka kushtuar një ekspozitë pikërisht falsifikimeve të tij të të drejtave të autorit.

Kush është “Princesha e Bukur” e Da Vinçit? Ende në bazë të studimeve të kryera nga Martin Kemp për të vërtetuar atësinë e Leonardos, mund të supozojmë se “Princesha e Bukur” është Bianca Giovanna Sforza, vajza e paligjshme e Ludovico il Moro dhe e dashura e tij Bernardina de Corradis. Teoritë e Kemp janë konfirmuar edhe nga kritikë të tjerë të artit, si Carlo Predetti, Mina Gregori dhe Nicholas Turner.

Piktura ishte ndoshta fillimisht pjesë e një kodiku të ndriçuar, “Sforziade”, kushtuar bëmave të Francesco Sforza, babait të Ludovico il Moro, dhe i gjetur në Bibliotekën Kombëtare Polake në Varshavë. Kodiku ka një faqe titulli që aludon për dasmën midis Bianca Sforza, të legjitimuar nga babai i saj rreth moshës 7-vjeçare, dhe kreut të rojeve të dukës, Gian Galeazzo Sanseverino, por fleta që përmban portretin e Biankës në fakt është shkëputur nga kodiku.

Fatkeqësisht nuk ka portrete të tjera zyrtare të Biankës dhe ajo vdiq shumë e re (më 1496) për të bërë një krahasim. Shumë argumentojnë se karakteristikat e qarta të gruas së re të portretizuar janë shumë të largëta nga ato të errëta të babait të saj, por gjatë Rilindjes kulti i gruas bjonde u bë modë. Madje, në atë kohë edhe poetët e përshkruanin gruan ideale me konotacione të qarta. Prandaj, shumë gra brune e kanë zakon të përdorin truke të ndryshme për të tentuar të zbardhin flokët e tyre.

Prandaj mund të ketë qenë vetë Bianca Sforza, ajo që i ka lyer flokët, me më pak gjasa ka që Leonardo da Vinci ka ndjekur kanonet e modës, por gjithashtu mund të ketë trashëguar thjesht tiparet dhe ngjyrat nga nëna e saj. Rreth figurës së Biankës, e cila ndër të tjera vdiq në rrethana po aq misterioze, ka shumë pyetje. Ne kemi para nesh një tablo në të cilën misteret janë të lidhura me misteret, por një gjë është e sigurt: arti botëror ka fituar një vepër plot hire.

Nga Albert Vataj